Tìm hiểu chứng từ vận tải đa phương thức từ A đến Z

Chứng từ vận tải đa phương thức đang ngày càng trở thành yếu tố không thể thiếu trong các hoạt động logistics hiện đại. Việc sử dụng một chứng từ duy nhất để quản lý toàn bộ quá trình vận chuyển giúp tiết kiệm chi phí, đơn giản hóa thủ tục và nâng cao hiệu quả vận hành. Hãy cùng Hiệp Phước Express tìm hiểu chứng từ vận chuyển đa phương thức từ A-Z trong bài viết dưới đây.

Vận tải đa phương thức là gì

Vận tải đa phương thức (Multimodal Transport) là hình thức vận chuyển hàng hóa sử dụng ít nhất hai phương thức vận tải khác nhau. Ví dụ: đường biển – đường bộ, đường sắt – đường hàng không,… Nhưng do một người kinh doanh vận tải đa phương thức duy nhất (MTO – Multimodal Transport Operator) chịu trách nhiệm từ điểm xuất phát đến điểm đích cuối cùng.

Đặc điểm nhận diện của hình thức Multimodal Transport:

• Hàng hóa được vận chuyển xuyên biên giới, qua nhiều quốc gia bằng nhiều tuyến đường.
• Sử dụng nhiều phương tiện vận tải như: tàu biển, xe tải, máy bay, tàu hỏa,…
• Toàn bộ hành trình được bao quát trong một hợp đồng vận tải duy nhất, do một nhà vận tải tổ chức.
• Gắn liền với chứng từ duy nhất là chứng từ vận tải đa phương thức (MTD).

Ưu điểm của vận tải đa phương thức:

• Tiết kiệm thời gian: Rút ngắn quy trình giao nhận, giảm thời gian xử lý giấy tờ.
• Giảm chi phí logistics: Tối ưu hành trình và phương thức vận chuyển phù hợp.
• Tăng tính linh hoạt: Dễ dàng kết hợp nhiều loại hình vận chuyển theo đặc thù hàng hóa.
• Giảm thiểu rủi ro: Một bên chịu trách nhiệm toàn bộ hành trình → giảm sai sót, thất lạc, chậm trễ.

Chứng từ vận tải đa phương thức MTD là gì

Chứng từ vận tải đa phương thức (Multimodal Transport Document – MTD) là loại chứng từ do người kinh doanh vận tải đa phương thức (MTO) phát hành, thể hiện việc họ đã nhận hàng hóa từ người gửi và cam kết giao hàng cho người nhận tại điểm đến cuối cùng, thông qua một hoặc nhiều phương thức vận tải khác nhau.

Chức năng chính của MTD:

• Biên nhận hàng hóa: MTD xác nhận rằng MTO đã tiếp nhận lô hàng từ người gửi.
• Bằng chứng hợp đồng: Là căn cứ pháp lý xác lập quyền và nghĩa vụ giữa các bên liên quan.
• Chứng từ sở hữu hàng hóa: Trong trường hợp MTD là chứng từ gốc (negotiable), người cầm giữ có quyền nhận hàng hoặc chuyển nhượng.
• Hỗ trợ thanh toán quốc tế: Được sử dụng trong thanh toán L/C như vận đơn đường biển.

Một số tên gọi khác của MTD:

• FIATA Multimodal Transport Bill of Lading (FBL) – được phát hành theo chuẩn của FIATA.
• Combined Transport Bill of Lading (CTBL).
• Through Bill of Lading (vận đơn xuyên suốt).

Vai trò quan trọng trong logistics:

Chứng từ vận chuyển đa phương thức có vai trò làm đơn giản hóa thủ tục giấy tờ. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho quản lý và truy xuất thông tin hàng hóa. Đồng thời, giúp quy trình gửi hàng hạn chế rủi ro về trách nhiệm vận chuyển do chỉ có một MTO chính thức.

Các loại chứng từ vận tải đa phương thức phổ biến

Trong thực tiễn vận tải đa phương thức, có nhiều loại chứng từ vận tải đa phương thức được sử dụng tùy vào tổ chức phát hành, phạm vi sử dụng và nhu cầu cụ thể của người gửi hàng. Dưới đây là những loại chứng từ phổ biến nhất hiện nay mà Hiệp Phước Express thường xuyên hỗ trợ khách hàng sử dụng:

Chứng từ Bill of Lading FBL Do FIATA phát hành

FIATA Bill of Lading (FBL) là vận đơn đa phương thức chuẩn quốc tế, được phát hành bởi Liên đoàn các Hiệp hội Giao nhận Vận tải Quốc tế (FIATA) dành cho các thành viên được cấp quyền.

Cách sử dụng:

• Được dùng trong vận chuyển hàng hóa quốc tế bằng nhiều phương thức (đa phương thức), từ điểm gửi đến điểm nhận cuối cùng.
• Có giá trị như một chứng từ sở hữu hàng hóa – có thể chuyển nhượng.
• Thường được chấp nhận trong thanh toán L/C quốc tế.

Lưu ý: Chỉ những doanh nghiệp giao nhận được FIATA cấp quyền mới được phép phát hành FBL.

Chứng từ Multimodal Transport Document do người vận tải MTO phát hành

Multimodal Transport Document là loại chứng từ do MTO (Multimodal Transport Operator) phát hành khi nhận hàng để vận chuyển bằng nhiều phương thức khác nhau, theo một hợp đồng vận tải duy nhất.

Cách sử dụng:

• Chứng từ này đường dùng làm bằng chứng MTO đã nhận hàng từ shipper và sẽ chịu trách nhiệm vận chuyển đến địa điểm giao hàng.
• Sử dụng làm cơ sở cho việc khiếu nại nếu xảy ra mất mát, hư hỏng hàng hóa.
• Tùy vào hình thức phát hành (gốc hoặc bản sao), có thể có chức năng chuyển nhượng hoặc không.

Combined Transport Bill of Lading CBL do hãng tàu hoặc công ty logistics phát hành

CBL là một hình thức vận đơn kết hợp, được phát hành khi hàng hóa được vận chuyển bằng ít nhất hai phương thức vận tải khác nhau, thường là hãng tàu biển hoặc công ty logistics phát hành.

Cách sử dụng:

• CBL rất hữu ích khi hàng hóa phải kết hợp cả vận chuyển nội địa và quốc tế, ví dụ: từ kho nội địa đến cảng – đường biển – và tiếp tục đến người nhận.
• CBL cũng được dùng làm bằng chứng của hợp đồng vận chuyển.
• CBL có thể sử dụng trong thanh toán quốc tế nếu được ngân hàng và các bên liên quan chấp nhận.

Nội dung của chứng từ vận tải đa phương thức

Một chứng từ vận tải đa phương thức hợp lệ phải thể hiện đầy đủ các thông tin chính để đảm bảo rõ ràng về trách nhiệm và quyền lợi giữa các bên. Các nội dung trong chứng từ vận tải đa phương thức thường thấy bao gồm:

Thông tin về người gửi hàng Shipper

• Tên, địa chỉ, số điện thoại người gửi.
• Là người có trách nhiệm giao hàng hóa cho MTO.

Thông tin về người nhận hàng Consignee

• Tên, địa chỉ, số điện thoại người nhận.
• Có thể là người hưởng lợi (beneficiary) trong L/C nếu chứng từ dùng trong thanh toán quốc tế.

Thông tin về hàng hóa

• Tên hàng hóa, chủng loại, số lượng, trọng lượng, thể tích (Description of goods, quantity, weight, volume).
• Bao bì, ký mã hiệu, tình trạng đóng gói.

Thông tin về hành trình vận chuyển

• Điểm nhận hàng đầu tiên (Place of receipt).
• Điểm giao hàng cuối cùng (Place of delivery).
• Phương thức vận chuyển sử dụng: đường biển, đường bộ, hàng không, đường sắt,…

Thông tin về người kinh doanh vận tải đa phương thức (MTO)

• Tên doanh nghiệp, địa chỉ liên hệ, mã số MTO (nếu có).
• Chữ ký và dấu của MTO để xác nhận trách nhiệm vận chuyển.

Điều khoản và điều kiện vận tải

• Các điều khoản giới hạn trách nhiệm, thời hiệu khiếu nại, quyền chuyển nhượng, cam kết về trách nhiệm pháp lý.
• Điều khoản của chứng từ vận tải đa phương thức có thể dẫn chiếu đến các quy định quốc tế như CMR, Hague-Visby Rules, Hamburg Rules hoặc pháp luật quốc gia.

Trách nhiệm của các bên liên quan về chứng từ vận tải đa phương thức

Trong vận tải đa phương thức, chứng từ vận tải không chỉ là giấy tờ mang tính pháp lý mà còn là cơ sở phân định trách nhiệm rõ ràng giữa các bên liên quan. Hiểu rõ vai trò và nghĩa vụ của từng bên giúp đảm bảo quá trình vận chuyển diễn ra suôn sẻ và hiệu quả.

Người gửi hàng Shipper

• Cung cấp thông tin chính xác về hàng hóa: Bao gồm tên hàng, số lượng, trọng lượng, thể tích, bao bì, ký mã hiệu, và các yêu cầu đặc biệt nếu có.
• Đóng gói hàng hóa đúng quy cách: Đảm bảo hàng hóa được đóng gói an toàn, phù hợp với điều kiện vận chuyển đa phương thức (ví dụ: chịu rung lắc, va đập, thay đổi thời tiết).
• Chịu trách nhiệm về chứng từ đi kèm: Như hóa đơn thương mại, phiếu đóng gói, giấy chứng nhận xuất xứ,…
• Bàn giao hàng đúng thời gian, đúng địa điểm quy định trong hợp đồng vận tải.

Người nhận hàng (Consignee)

• Thực hiện việc nhận hàng đúng thời gian và địa điểm quy định trong chứng từ vận tải.
• Kiểm tra tình trạng hàng hóa ngay khi nhận: Nếu có hư hỏng, mất mát, cần ghi chú và thông báo ngay cho MTO.
• Thanh toán các chi phí phát sinh (nếu có) theo thỏa thuận trong hợp đồng.

Người kinh doanh vận tải đa phương thức (MTO)

• Chịu trách nhiệm vận chuyển hàng hóa an toàn, đúng thời gian và địa điểm theo hợp đồng và chứng từ MTD.
• Phát hành chứng từ vận tải đa phương thức (MTD) cho người gửi hàng.
• Sắp xếp phương tiện vận tải phù hợp trong suốt hành trình vận chuyển, bao gồm việc phối hợp giữa các loại hình vận tải (đường bộ, đường biển, đường hàng không,…).
• Bảo quản và xử lý hàng hóa theo điều kiện đã cam kết trong hợp đồng vận tải.
• Giải quyết khiếu nại, bồi thường nếu có sai sót do lỗi của MTO trong quá trình vận chuyển.

Quy trình sử dụng chứng từ vận tải đa phương thức

Chứng từ vận tải đa hình thức được sử dụng xuyên suốt toàn bộ hành trình vận chuyển – từ lúc ký kết hợp đồng đến khi hàng được giao đến người nhận. Dưới đây là các bước cơ bản trong quy trình sử dụng MTD mà Hiệp Phước Express thường áp dụng cho khách hàng:

• Bước 1: Ký kết hợp đồng vận tải đa phương thức: Người gửi hàng và MTO thống nhất điều kiện vận chuyển, thời gian, địa điểm giao nhận, trách nhiệm mỗi bên. Các điều khoản có thể căn cứ vào Incoterms và thông lệ vận tải quốc tế.
• Bước 2: Người gửi hàng bàn giao hàng hóa cho MTO: Hàng hóa được bàn giao tại địa điểm nhận đã thỏa thuận. MTO kiểm tra bao bì, chứng từ đi kèm và lập biên bản nhận hàng.
• Bước 3: MTO phát hành Chứng từ vận tải đa phương thức (MTD): MTD được lập trên cơ sở thông tin từ shipper và hành trình vận chuyển đã cam kết. MTD có thể phát hành bản gốc (negotiable) hoặc bản copy (non-negotiable) tùy vào yêu cầu thanh toán và giao dịch.
• Bước 4: Tiến hành vận chuyển hàng hóa: Hàng hóa được vận chuyển qua nhiều phương thức (trên bộ, trên biển, trên không hoặc đường sắt). Trong suốt hành trình, MTO giám sát, điều phối và xử lý các phát sinh nếu có.
• Bước 5: Giao hàng cho người nhận: Người nhận cung cấp MTD hoặc chứng từ xác nhận để nhận hàng. Hàng được giao đúng thời gian và địa điểm cam kết.
• Bước 6: Hoàn tất thủ tục và thanh toán phí vận chuyển: Các bên đối chiếu lại chứng từ, hóa đơn và các chi phí phát sinh (nếu có). Kết thúc hợp đồng vận tải, lưu trữ hồ sơ.

Tương tự với Chứng từ vận tải đa phương thức, bạn có thể tham khảo thêm các loại chứng từ L/C trong thanh toán hàng hóa quốc tế.

Các vấn đề pháp lý liên quan đến vận tải đa phương thức

Luật pháp Việt Nam về vận tải đa phương thức

Tại Việt Nam, các quy định về vận tải đa phương thức được quy định rõ trong Thông tư số 12/2016/TT-BGTVT do Bộ Giao thông Vận tải ban hành ngày 29/6/2016.

Thông tư này quy định cụ thể:

• Điều kiện kinh doanh vận tải đa phương thức.
• Trách nhiệm của người kinh doanh vận tải đa phương thức (MTO).
• Yêu cầu về chứng từ vận tải đa phương thức.
• Quy trình cấp giấy phép và quản lý hoạt động.

Ngoài ra, pháp luật Việt Nam cũng quy định việc áp dụng Luật Thương mại 2005, Bộ luật Dân sự, và các văn bản liên quan đến logistics, giao nhận, vận tải quốc tế… đối với các hợp đồng vận tải đa phương thức có yếu tố nước ngoài.

Các điều ước quốc tế

Việt Nam là thành viên của nhiều điều ước quốc tế về vận tải đa phương thức, trong đó có:

• Công ước Liên Hợp Quốc về Vận tải hàng hóa đa phương thức (UN Convention on Multimodal Transport of Goods – 1980): Dù chưa có hiệu lực chính thức toàn cầu, nhưng được nhiều quốc gia sử dụng làm khung pháp lý tham khảo.
• Quy tắc UNCTAD/ICC Rules for Multimodal Transport Documents (1992): Được các công ty vận tải, logistics và hiệp hội sử dụng để xây dựng chứng từ MTD tiêu chuẩn.
• Công ước Hague-Visby, Hamburg, Rotterdam Rules: Liên quan đến vận tải biển nhưng có ảnh hưởng gián tiếp đến vận tải đa phương thức nếu có chặng đường biển.

Ngoài ra, FIATA – Liên đoàn các hiệp hội giao nhận vận tải quốc tế – cũng phát hành và quản lý loại vận đơn FIATA Bill of Lading (FBL), là chứng từ được chấp nhận rộng rãi trong các giao dịch vận tải đa phương thức.

Câu Hỏi Thường Gặp Về Chứng Từ Vận Chuyển Đa Phương Thức (FAQ)

Chứng từ vận tải đa phương thức (MTD) là gì?
MTD là loại chứng từ do người kinh doanh vận tải đa phương thức phát hành, thể hiện hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng ít nhất hai phương thức khác nhau (ví dụ: đường bộ + đường biển) dưới một chứng từ duy nhất.

Ai là người chịu trách nhiệm phát hành MTD?
Người phát hành MTD là Người kinh doanh vận tải đa phương thức (MTO) – đơn vị đứng ra ký hợp đồng vận chuyển với chủ hàng và chịu trách nhiệm chính trong toàn bộ hành trình.

MTD có những nội dung chính nào?

• Thông tin người gửi – người nhận.
• Mô tả hàng hóa (số lượng, khối lượng, chủng loại…).
• Tuyến đường, phương tiện vận chuyển.
• Điều khoản thanh toán, trách nhiệm các bên.
• Các điều kiện vận tải và điều khoản pháp lý.

MTD khác gì so với vận đơn đường biển thông thường?

• MTD áp dụng cho vận chuyển kết hợp nhiều phương thức, còn vận đơn đường biển chỉ áp dụng riêng cho tuyến vận tải biển.
• MTD có thể được phát hành bởi MTO (không nhất thiết là hãng tàu), trong khi vận đơn đường biển thường do hãng tàu hoặc đại lý phát hành.
• MTD giúp tối ưu hóa quản lý chuỗi cung ứng bằng cách đơn giản hóa chứng từ.

Chứng từ vận tải đa phương thức là một yếu tố cốt lõi đảm bảo pháp lý và điều phối hiệu quả trong quá trình vận chuyển hàng hóa kết hợp nhiều phương thức. Việc nắm rõ vai trò, nội dung và trách nhiệm các bên liên quan đến MTD giúp doanh nghiệp kiểm soát tốt hơn hành trình gửi hàng. Nếu cần nếu bạn đang cần hỗ trợ tư vấn hoặc triển khai dịch vụ vận tải đa phương thức trọn gói Hiệp Phước Express.